Pori cadwraeth – ble mae anifeiliaid da byw yn cael eu defnyddio i reoli safleoedd er mwyn cynnyddu bywyd gwyllt yn yr ardal ac hyrwyddo bioamrywiaeth. Mae pori cadwraeth yn cael ei ddefnyddio ar nifer o wahanol diroedd, er engraifft coetir, prysgwydd, tiroedd gwlyb a glaswelltir. Mae da byw wedi llunio ein tirwedd ers cenedlaethau bellach, ac dyma’r ffordd fywaf effeithiol a chynaliadwy o reoli ein cynefinoedd. Mae’n bwysig bod y math cywir o anifeiliaid yn cael eu ddefnyddio ar y tiroedd hyn, yn gyffredinol bydd gwartheg, defaid a merlod yn cael eu defnyddio. Fel rheol byddant yn frid brodorol wedi cael eu magu i fod yn galed i fyw ar diroedd uwch ble mae lefel y glaswellt o ansawdd is o gymharu a diroedd isel. Byddant yn bwyta y rhywogaethau o blanhigion amlycaf, mae hyn yn caniatau cyfleoedd i amrywiaeth eang o rywogaethau eraill i gael sefydlu. Drwy ddefnyddio gwartheg a merlod mae’n achosi aflonyddwch tir oherwydd eu pwysau, mae hyn yn darparu cynefinoedd ar gyfer ymlusgiaid ac infertebratau yn y pridd, maen’t hefyd yn creu lleoliadau i’r planhigion newydd ffynnu. Nid bwyta yn unig mae’r anifeiliaid hyn yn gwneud ond hefyd maen’t yn creu carthion!

Un safle sydd yn rhan or prosiect yw cae yng nhoed Nercwys, mae’n weirglodd blodau gwyllt, mae defnyddio defaid i bori yma yn anghenrheidiol. Mae’r cae yn cael ei dori ar gyfer gwair yn hwyrach ymlaen yn y flwyddyn wedi i’r blodau gwyllt ar gweiriach ddod i had. Wedi i’r gwair gael eu glurio bydd defaid yn cael eu rhoid yno, er mwyn pori y glaswelltir lawr yn barod i rywogaethau blodau yn y gwanwyn. Ni fydd y defaid yn pori yno trwyr gaeaf er mwyn osgoi unrhyw ddifrod ir tir.

Mae defaid yn borwyr detholus, maen’t yn gallu bwyta llysdyfiant yn agos iawn ir ddaear. Ar hyn o bryd mae yna ddefaid mynydd Cymreig yn pori ar rhai or safloeodd y prosiect. Bridiau eraill sy’n cael eu defnyddio yw defaid Jacob ac Hebridean, mae’r ddau frid yma yn fridiau brodorol, caled bydd eu cyrn yn help iddyn nhw symud drwy mieri a rhedyn.

Mae gwartheg yn pori glaswelltiroedd hir i greu safleoedd moel a manau agored. Mae’r glaswelltir hwn yn darparu tir agored i adar hirgoes fwydo. Yn wahanol i ddefaid, mae gwartheg yn defnyddio eu tafodau er mwyn tynnu llysdyfiant allan or ddaear. Byddant yn bwyta llwyni ac eithin llymach yn ogystal a glaswellt. Ar hyn o bryd mae gwartheg Belted Galloways ar rhai o safleoedd y project, mae’r brid hwn o wartheg yn cael eu defnyddio yn amal ar gyfer pori cadwraeth ar draws y wlad. Maen’t yn frid eithaf bychan ac felly yn lleihau y difrod ar y ddaear.

Y merlod sy’n cael eu defnyddio ar gyfer pori cadwriaeth yn y prosiect hwn yw merlod y Carneddau. Maen’t ychydig yn llai na’r ferlen fynydd gymreig adran A, mae ganddyn’t gorff bach cadarn a chlustiau bach. Mae merlod y Carneddau wedi arfer byw allan ar diroedd uchel dros 3,000 o droedfeddi gyda chlogwyni, llethrau creigiog a llynoedd. Felly maen’t yn frid caled iawn. Maen’t yn bwyta rhuthur meddal, Molina, eithin a glaswelltau mynydd. Drwy bori y tir maen’t yn cadw tyfiant rhedyn ac eithin o dan reolaeth, mae hyn yn rhoi cyfloeodd i blanhigion a rhywogaethau eraill dyfu. Mae merlod hefyd yn pori yn agos ir ddaear ac yn creu gwardrobau lle na fyddant yn pori. Mae hyn yn creu amrywiaeth strwythurol ofewn y glaswelltir.

Mae bridiau brodorol a phrin yn cael llai o broblemau iechyd o’u cymharu a bridiau masnachol felly, tra’n rheoli cadwraeth, mae’n fonws mawr cael anifeiliaid sydd a llai o waith cynal a chadw arnynt.