Cymanfa’r Adar: Y Gylfinir a’r Carfil Mawr

Dros y ddwy flynedd ddiwethaf mae’r AHNE wedi bod yn gweithio gyda’r artist a’r animeiddiwr Sean Harris mewn partneriaeth gyda’r Senedd, Canolfan Grefft Rhuthun, Amgueddfa Cymru a’r cymunedau ar hyd a lled yr AHNE a thu hwnt.

Wedi’i ddylunio gan Harris, ond wedi esblygu drwy nifer o sgyrsiau ar hyd y ffordd, mae’r prosiect yn rhoi llais i ddau aderyn eiconig; un sy’n agos ac wrth law a sy’n gyfarwydd i genedlaethau hŷn, a’r llall yn fwy pell ond yn symbol parhaus o ganlyniadau pellgyrhaeddol ein gweithredoedd fel defnyddwyr.

Gyda’i gilydd mae’r Gylfinir – a allai fod wedi diflannu o Gymru mewn llai na degawd – a’r Carfil Mawr – y mae ei ddiflaniad trasig wedi’i brofi gan wyddoniaeth arloesol Gymreig – yn codi cwestiynau am ein gallu i ddysgu o gamgymeriadau’r gorffennol. Maent yn cyfleu’r berthynas anghynaliadwy gyda’r byd ‘y tu hwnt i ddynoliaeth’ a anwyd o ddatgysylltiad cynyddol cymdeithas gyda natur.

Sut allwn ni unioni hyn? Lle allwn ni ddod o hyd i obaith? A sut allwn ni oresgyn y rhaniadau sy’n ein dal ni yn ôl rhag ymgymryd â’r camau sydd eu hangen ar frys?

Ers dau ddegawd mae Sean wedi defnyddio animeiddiad fel dull ar gyfer archwilio a mynegi’r perthnasoedd amrywiol rhwng pobl a thirweddau yng Nghymru a thu hwnt. Gan fabwysiadu yn gyson greadur i arwain – eog, carw, pili pala, garan, bual – mae ei ffordd gynhwysol o weithio yn ffurfio rhwydweithiau newydd.

Mae wedi bod yn cydweithio gyda’r AHNE ers amser ac mae ei weithgarwch arloesol o fewn ei thirweddau wedi darparu’r glasbrint ar gyfer gwaith dilynol gydag ystod o sefydliadau cadwraeth ac ymchwil mewn mannau eraill o Gymru a thu hwnt.

Nod y prosiect presennol yw ailgalibro ein cysylltiad gyda natur drwy gwestiynu ein canfyddiad cyfoes ohono. Mae hyn yn golygu teithiau i leoedd eraill a gyrhaeddir drwy deithiau a alluogir yn greadigol drwy amser a gofod – a thrwy’r dirwedd ei hun. Mae’r rhain yn ein galluogi ni i weld ein hamser a’n lle ein hunain o’r newydd; efallai hyd yn oed drwy lygaid rhywogaethau eraill.

Ers miloedd o flynyddoedd mae celf ac anifeiliaid wedi cyfuno i gyflwyno cyfrwng hanfodol i gwestiynu, mynegi ein perthynas gyda’r tir ac er mwyn dweud yn sylfaenol ‘dyma ni a dyma ein lle’. Gan gofleidio’r ethos hwn o fewn sioe anifeiliaid deithiol animeiddiedig, daw Harris â’r adar yn fyw er mwyn adlewyrchu i gymdeithas ac felly helpu i lunio dyfodol gwell ar gyfer cenedlaethau i ddod.